HOUT

 

Houtlagering, houtrijping, Chardonnay met of zonder houtopvoeding, ‘vieilli en fût de chêne’… Wijn en hout zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Sterker nog, na de druivenstok zelf zou je de eikenboom kunnen bestempelen als de belangrijkste boom voor wijnen. Veel wijnen rijpen op eikenhouten vaten of krijgen op een andere manier ergens tijdens de productie met eikenhout te maken. Alle termen waarmee dit artikel begint hebben dan ook te maken met een vorm van houtrijping. Maar hoe vindt deze houtrijping plaats? Wat gebeurt er met een wijn tijdens houtrijping? En waarom laat men wijn op (eiken)hout rijpen?

 

Wanneer een wijn houtrijping heeft ondergaan, betekent dit dat de wijn gedurende enige tijd opgeslagen is geweest in een eikenhouten vat. Deze vaten worden van eikenhout gemaakt (en niet van een andere houtsoort) omdat eikenhout precies de juiste combinatie van een aantal gunstige eigenschappen heeft: het hout is sterk èn buigzaam genoeg om er vaten van te kunnen maken, de poriën van het hout laten de juiste hoeveelheid zuurstof door (niet te veel, maar ook niet te weinig) en eikenhout geeft smaken aan de wijn af die we lekker vinden.

 

Het hout geeft aan de wijn aroma’s af van bijvoorbeeld toast, vanille, kokos, karamel, cacao en/of boter. Daarnaast laten houten vaten in beperkte mate zuurstof door, waar de wijn dus tijdens de rijping mee in aanraking komt. Dit zorgt ervoor dat de smaak van de wijn zich verder ontwikkelt en soepeler wordt. Ook ontwikkelen de eventuele tannines in de wijn zich gedurende de houtrijping. Het eikenhout zelf geeft tijdens de rijping ook langzaam wat tannines af aan de wijn, waardoor de wijn langer houdbaar wordt.

 

Houtrijping heeft dus duidelijk invloed op de uiteindelijke wijn, maar in welke mate, dat hangt af van een groot aantal factoren.

 

Om te beginnen is de duur van de houtrijping van belang: deze kan variëren van vrij kort (enkele maanden) tot zeer lang (soms wel 10 jaar) en alles daar tussenin. Hoe langer een wijn in een eikenhouten vat ligt te rijpen, hoe meer invloed deze rijping op de wijn heeft. Een wijn die langer op een vat ligt zal bijvoorbeeld meer aroma’s uit het hout opnemen.

 

Daarnaast kan de grootte van het eikenhouten vat nogal variëren, want er bestaat niet één vaste maat voor een houten wijnvat. Een veel gebruikt vat is de zogenaamde ‘barrique’: dit is een eikenhouten vat met een inhoud van 225 liter. Vaten van 300 en 600 liter komen ook veel voor. Maar het kan nog veel groter: er bestaan ook houten foeders met een inhoud van maar liefst enkele duizenden liters. In een kleiner vat heeft de wijn meer contact met het hout dan in een groter vat, dus in een kleiner vat is de invloed van het eikenhout veel groter dan in een (zeer) groot vat.

 

Ook de herkomst van het eikenhout kan van invloed zijn. Zo geeft Amerikaans eikenhout een wat nadrukkelijker vanille-aroma aan de wijn. Frans eikenhout heeft daarentegen een wat subtielere invloed. Daarnaast is ook de mate van branding van de vaten van invloed op de aroma’s die afgegeven worden. Tijdens de fabricage van een wijnvat brandt er een vuur in het vat om het hout te doen buigen (de branding dus). Een langere branding zorgt voor sterkere smaak.

 

Verder heeft een nieuw eikenhouten vat meer invloed op de smaak van de wijn dan een gebruikt vat. Vaak gebruikt een wijnmaker bij het maken van de wijn zowel nieuwe als gebruikte vaten. Door de onderlinge verhouding tussen nieuwe en gebruikte vaten aan te passen, kan hij de invloed van eikenhout op de uiteindelijke wijn reguleren.

 

Tot slot is een eikenhouten vat niet de enige manier om een wijn in contact te brengen met de invloed van eikenhout. De wijnmaker kan er namelijk ook voor kiezen om gebruik te maken van houtsnippers of eikenhouten staven, die hij gedurende enige tijd aan de wijn toevoegt. 

Groot voordeel van deze methode is dat houtsnippers een stuk betaalbaarder zijn dan het gebruik van eikenhouten vaten, terwijl de aroma’s van het hout zo ook in de wijn komen. Wel rijpt de wijn wat anders, doordat deze bij deze methode doorgaans in een roestvrijstalen vat rijpt in plaats van op een eikenhouten vat. De uiteindelijke smaak van de wijn wordt met deze methode wat minder complex dan bij opvoeding op een eikenhouten vat het geval zou zijn.

 

Al met al spelen er dus veel factoren een rol bij de eventuele houtrijping van een wijn. De wijnmaker moet tijdens de productie en rijping van de wijn tal van keuzes maken over deze factoren. Keuzes die allemaal zo hun eigen invloed hebben op het eindresultaat. Maar of je dat eindresultaat lekker vindt of niet? Dat is uiteindelijk aan jou als wijndrinker om te bepalen. 

 

(maart 2013)