HOOFDPIJN VAN WIJN

 

Iedereen die wel eens een avondje stevig aan de wijn heeft gezeten, weet dat je van het drinken van wijn flinke hoofdpijn kunt krijgen. Doorgaans is er in dit soort gevallen sprake van een echte onvervalste kater: hoofdpijn, misselijkheid, duizeligheid, lusteloosheid en overgevoeligheid voor prikkels, veroorzaakt door een te forse consumptie van alcohol(houdende drank).

 

Bij een klein percentage van de bevolking gaat het er echter nog wat heftiger aan toe: zij krijgen al hoofdpijn van het drinken van slechts een half tot één glaasje wijn.  Sommige mensen hebben dit alleen bij het drinken van witte wijn, voor anderen is rode wijn de boosdoener of komt de hoofdpijn alleen opzetten bij bepaalde (typen) wijnen. De een heeft binnen 15 minuten na het drinken van dat glaasje al hoofdpijn, bij de ander steekt na een aantal uur een migraineachtige hoofdpijn de kop op.

 

Zoveel hoofdpijnvarianten als er zijn, zoveel theorieën over de mogelijke oorzaken ervan zijn er ook. In de loop der jaren zijn er een aantal onderzoeken aan dit fenomeen gewijd, maar ook voor de wetenschappers is dit vooralsnog een hoofdpijndossier: een echt duidelijke oorzaak is er nog niet gevonden. Een overzicht van de mogelijke boosdoeners die de afgelopen jaren de revue passeerden. 

 

Kwaliteit van de wijn

Veelgehoord verhaal: hoofdpijn van goedkope en/of kwalitatief slechte wijn. Dit zou onder andere te maken hebben met de gebruikte hoeveelheid sulfiet in de wijn (zie hierna). Inmiddels is dit verhaal naar het rijk der fabelen verwezen: in diverse onderzoeken bleek de hoofdpijn van de deelnemers geen verband te vertonen met de prijs en/of kwaliteit van de wijn. Tenzij je hoofdpijn krijgt van het (te) dure prijskaartje van je wijn natuurlijk….

 

Sulfieten

In het verleden zijn sulfieten nogal eens aangemerkt als de veroorzakers van deze hoofdpijn, maar ook deze theorie is inmiddels van de baan. Sulfiet is een soort conserveringsmiddel voor wijn: het zorgt ervoor dat de wijn stabiel en houdbaar blijft. Alle wijnen bevatten sulfiet, aangezien het als bijproduct gevormd wordt tijdens de vergisting. Daarnaast voegen veel wijnmakers zelf ook nog wat sulfiet toe aan de wijn. Witte wijnen bevatten meer sulfiet dan rode wijnen, zoete wijnen meer dan droge.

 

Nou komt overgevoeligheid voor sulfiet wel degelijk voor, maar dit uit zich vooral in allergische reacties en astmatische symptomen en in principe niet in hoofdpijn. Bovendien zit sulfiet in veel meer producten dan wijn alleen, onder andere in koekjes, pizza en gedroogde vruchten. Soms nog in fors hogere concentraties ook: er kan rustig 10x zo veel sulfiet in zo’n product zitten als in wijn. Als je dus al hoofdpijn zou krijgen als gevolg van een overgevoeligheid voor sulfiet, dan zou je deze hoofdpijn ook bij het consumeren van veel van deze producten moeten krijgen en echt niet van wijn alleen. Een uiterst onwaarschijnlijk scenario, zo stellen de wetenschappers.

 

Histamine

Histamine is een biogeen amine dat o.a. voorkomt in wijn. Over het effect van histamine zijn de meningen nogal verdeeld. Enerzijds wordt erop gewezen dat een te hoge dosis histamine kan leiden tot hevige reacties van de huid, de slijmvliezen en de gewrichten. Ook wordt gesteld dat histamine van invloed kan zijn op de samentrekkingen van de bloedvaten en daarmee hoofdpijn kan veroorzaken. Sommige mensen zijn overgevoelig voor histamine en bij hen zal een dergelijke hoofdpijn dus veel sneller optreden. Daar komt nog eens bij dat rode wijn meer histamine bevat dan witte wijn, dus daarmee lijkt er een oorzaak gevonden te zijn voor de hoofdpijn die sommige mensen krijgen van rode wijn (en niet van witte wijn).

 

Tegenstanders van deze theorie werpen echter tegen dat de hoeveelheden histamine in wijn slechts een fractie zijn van de hoeveelheid die beschouwd wordt als de drempel voor een te hoge dosis. Je zou dan dus wel echt extreem gevoelig moeten zijn voor histamine, wil je bij consumptie van 1 glas wijn al aan een te hoge dosis histamine zitten. Bovendien komt histamine in veel andere voedingsmiddelen ook voor en dan ook nog wel eens in hogere concentraties. Aubergine en vis zijn voorbeelden van producten die per portie een hogere hoeveelheid histamine bevatten dan een glas wijn. Als de hoofdpijn van (rode) wijn veroorzaakt zou worden door histaminen, dan zouden deze mensen dus ook hoofdpijn moeten krijgen van deze voedingsproducten…

 

Hierbij dient nog wel vermeld te worden dat sommige experts vermoeden dat alcohol de effecten van histamine (en het hierna genoemde tyramine) kan versterken, maar of dat daadwerkelijk zo is en zo ja, in welke mate dan, moet nog nader onderzocht worden. Vooralsnog geen eenduidig ja of nee dus…

 

Tyramine

Richting tyramine gaan al wat meer beschuldigende vingers. Tyramine is met als histamine een biogeen amine. Deze stof komt voor in rode wijnen en in enkele soorten witte wijnen, en daarnaast zit tyramine in o.a. oude kaas, soja en zuurkool. In principe wordt tyramine in het lichaam snel afgebroken, behalve bij mensen die hier overgevoelig voor zijn. Bij hen kan tyramine zorgen voor een plotselinge stijging van de bloeddruk en voor stekende hoofdpijn. Bij migraine patiënten kan tyramine  zelfs de kans op het krijgen van een migraineaanval vergroten. Dit zou dus een mogelijke verklaring kunnen zijn voor de hoofdpijn door rode wijn en bepaalde typen witte wijn. Dit effect van tyramine wordt echter ook wel het ‘kaas syndroom’ genoemd, wat doet vermoeden dat als men inderdaad hoofdpijn krijgt van de tyramine in (rode) wijn, ook het eten van oude kaas tot deze hoofdpijn zou moeten leiden…

 

Tannines

Ook de tannines in wijn worden ervan verdacht de veroorzakers van hoofdpijn te zijn. Wat tannines ook alweer precies zijn, kun je hier lezen. Tannines kunnen afkomstig zijn van de schil, steel en pitten van druiven en van houten vaten waarin de wijn opgevoed wordt. Doorgaans zit er in rode wijn meer tannine dan in witte wijn, daarnaast is de hoeveelheid tannine nog afhankelijk van o.a. druivenras, regio/klimaat en de methode van wijnproductie. Uit diverse onderzoeken zou gebleken zijn dat tannines invloed hebben op de serotonine afgifte en op het uitzetten en samentrekken van bloedvaten, wat hoofdpijn tot gevolg zou kunnen hebben. Ook hier geldt weer dat de gevoeligheid voor deze invloed verschilt van persoon tot persoon. Hiermee zijn tannines een mogelijke oorzaak voor hoofdpijn als gevolg van het drinken van (bepaalde typen) rode wijn (en mogelijk zelfs voor bepaalde typen wit), maar onomstotelijk bewijs is er nog niet. Bijkomend punt is dat tannines niet alleen in wijn zitten, maar ook in veel andere producten, zoals bijvoorbeeld thee, noten en chocolade.

 

Alcohol

Met betrekking tot het effect van alcohol is het verhaal gelukkig een stuk eenduidiger: alcohol zorgt via een chemisch proces voor meer urineproductie. Hierdoor droogt het lichaam uit, waardoor de vloeistofdruk in de hersenen verlaagd wordt. Dit resulteert in hoofdpijn en daarnaast in nadorst en een droge mond.  Verder zorgt alcohol ervoor dat de bloedvaten in het gezicht verwijden (denk maar aan de rode wangen / hoofden door alcoholconsumptie) . Deze bloedvaten vernauwen zich later weer, en ook dat kan hoofdpijn veroorzaken.

 

De gevoeligheid voor alcohol verschilt per persoon, en ook hier is overgevoeligheid mogelijk. Doorgaans heeft rode wijn een wat hoger alcoholpercentage dan witte wijn, waarmee alcohol de reden zou kunnen zijn dat sommige mensen wel witte wijn kunnen drinken, maar geen rode. Dient hierbij wel vermeld te worden dat deze mensen dan ook niet goed tegen andere dranken met een wat hoger alcoholgehalte zouden moeten kunnen…

 

Tot slot

Vooralsnog geen duidelijk, onomstreden antwoord dus. Mocht je zelf last hebben van hoofdpijn door wijn, dan blijft het dus helaas een kwestie van uitproberen op welke wijnen je goed reageert, en op welke niet…  Naast de hier genoemde hoofdverdachten zijn er bovendien nog tal van mogelijke andere oorzaken voor de hoofdpijn. Er zitten zeer veel stofjes in wijn en het wetenschappelijk onderzoek hiernaar is tot op heden vrij beperkt, dus de mogelijkheden tot speculatie en theorievorming zijn haast eindeloos. Bovendien spreken sommige theorieën elkaar ook nog eens tegen. Van zoveel verwarring alleen zou je haast al hoofdpijn krijgen….  

 

(september 2013)