Orange wine
Wit, rosé en rood kennen we allemaal wel, maar wist je dat er ook oranje wijn bestaat? Deze wijnen worden doorgaans op z’n Engels ‘orange wines’ genoemd en de term ‘amberwijn’ wordt ook wel gebruikt. Voor je nu direct aan die knalblauwe wijn denkt die in voorgaande jaren even hip was: no worries, de oranje kleur van deze wijn komt gewoon van de druiven zelf en niet van kleurstoffen of chemische kunstgrepen. Maar hoe wordt een wijn dan oranje? Waar maken ze dit soort wijnen en hoe smaken ze? Syrah Etcetera duikt erin.
Hoe wordt orange wine gemaakt?
In hoofdlijnen is het eigenlijk vrij simpel: orange wine maak je door van witte druiven wijn te maken alsof je een rode wijn aan het maken bent. Bij het maken van ‘normale’ witte wijn worden de druiven al snel geperst, waarbij het sap gescheiden wordt van de schillen en pitjes. Hierna vergist alleen het druivensap. Er is daardoor maar (heel) kort sprake van schilcontact (zoals de naam al zegt: dat is dus het contact tussen schillen en sap). Als je rode wijn maakt, gaat dat er wat anders aan toe: de druiven gisten met de schillen en pitjes (en soms ook steeltjes). Hierdoor is er veel langduriger schilcontact en dit heeft invloed op o.a. de rode kleur van de wijn, de aroma’s en de tannines.
Bij het maken van orange wine gebeurt dus hetzelfde: de witte druiven gisten met de schillen en pitjes. Door dit langduriger schilcontact neemt het sap (en daarmee de uiteindelijke wijn) dus ook meer kleurstoffen uit de schillen op. Nou hangt de exacte kleur van de daaruit resulterende wijn o.a. af van druivenras, duur van het schilcontact en keuzes in de verdere vinificatie, maar deze kan grofweg variëren van geel tot oker tot rozig tot juist donkeroranje en elke denkbare tint daar tussenin. Niet alle orange wine is oranje van kleur dus, maar dit is wel de term die in zwang geraakt is voor dit type wijnen. Een beetje verwarrend, maar je moet maar zo denken: witte wijn is meestal ook niet echt wit te noemen en rode wijn varieert qua kleur eigenlijk ook van paars tot bruin….
Anders dan ‘gewone’ witte wijn
De kleur is niet het enige dat deze oranje wijnen anders maakt dan ‘gewone’ witte wijnen: door het langere schilcontact nemen deze wijnen ook meer aroma’s op uit de schillen én ze kunnen door dat schilcontact ook (veel) tannines hebben. De duur van dat ‘langere’ schilcontact kan trouwens variëren van een aantal dagen tot meer dan een jaar… Tel daarbij op dat er veel (maar zeker niet alle) wijnproducenten zijn die hun orange wines maken in amforen (grote aardewerken vazen) en/of met wilde gisten en/of als natuurwijn (met zo min mogelijk ingrepen) en het moge duidelijk zijn: oranje wijnen zijn heel anders dan je van witte druiven gewend bent.
Hoe smaakt orange wine?
Hoe die oranje wijnen dan smaken? Dat valt (natuurlijk) niet in één omschrijving te vangen, net zomin als je ‘de’ smaak van rode of witte wijn zou kunnen geven. Maar om je een globaal idee te geven: in de orange wines die ik in de afgelopen jaren proefde, kwam ik o.a. aroma’s tegen van sinaasappel(schil), nootjes, appel(sap), perzik, maggi, snoepjes, bloemen, anijs en kruiden (rozemarijn, tijm, peper, salie). Ook kwam ik vreemdere associaties tegen: in bepaalde notities schreef ik zelfs kippensoep, augurk, yoghurtgums of bigarreaux. Daarnaast hadden deze wijnen vaak (maar niet altijd) merkbare tannines, soms zelfs zeer forse. De zuren liepen uiteen van mild tot zeer hoog (en soms ook echt hard). Deze wijnen kunnen dus nogal een ontdekkingsreis zijn en ze zijn absoluut anders dan anders. Mocht je benieuwd zijn naar hoe dit per wijn uitpakt: onderaan dit artikel heb ik mijn notities opgenomen van de orange wines die ik proefde op ViniBio* afgelopen maart.
Waar wordt amberwijn gemaakt?
Onderhand kun je haast beter vragen ‘waar niet?’, want orange wine is aardig hip & happening op het moment. Op diverse proeverijen proefde ik amberwijnen uit o.a. Duitsland, Oostenrijk, Slovenië, Spanje, Frankrijk, Italië, Australië (hier kan de term ‘orange wine’ twee betekenissen hebben trouwens, want er is ook een Australisch wijngebied met de naam Orange), Kroatië, Georgië en zelfs uit Nederland en Japan. Daarnaast schijnt er ook met orange wine geëxperimenteerd te worden in de VS en in Engeland, en waarschijnlijk ook nog wel elders. Dit betekent trouwens niet dat de schappen in de wijnwinkels binnenkort vol liggen met amberwijnen, want over het algemeen is de productie kleinschalig.
Hoe hip orange wine momenteel ook mag zijn, deze techniek van wijnmaken is eigenlijk al zeer oud. In de Kaukasus, in het gebied dat nu Georgië is, werd duizenden jaren geleden al wijn gemaakt door witte druiven met schillen en al te vergisten in aardewerken amforen. (Lees hier meer over deze Georgische wijnen) Ook in Slovenië en het aangrenzende noordoosten van Italië zijn oranje wijnen geen nieuwigheidje: ze worden hier al meer dan 100 jaar gemaakt, vaak op eikenhouten vaten.
Waar drink ik zo’n oranje wijn bij?
Stel je slaagt erin zo’n fles orange wine op de kop te tikken, waar drink je die wijn dan bij? Tsja, daar valt lastig advies over te geven, want zoals eerder al aangehaald kunnen deze wijnen heel uiteenlopend smaken. Laat je hier dus vooral over adviseren door de verkoper en probeer zelf ook het een en ander uit. Hoewel het bij veel amberwijnen aan te raden is er iets bij te eten (in verband met de tannines en het soms uitgesproken karakter), zou ik zeker ook even de tijd nemen om zo’n wijn op je gemak te proeven zonder iets erbij. Het liefst op verschillende temperaturen, zodat je alle aroma’s rustig kunt ontdekken. Want of je orange wines nu lekker vindt of niet, ze bieden je sowieso een ware ontdekkingsreis in je glas….
(juli 2018)
*ViniBio is een wijnproeverij voor wijnprofessionals met louter biologische wijnen, georganiseerd door Melman Communications. Dit jaar vond de proeverij plaats op 5 maart in Hotel Casa te Amsterdam.
Proefnotities:
Croci – De Campedello 2016, Emilia Romagna, Italië (60% malvasia di candia, 35% trebbiano en 5% ortugo, 10-15 dagen schilcontact): Okergeel, ietsje troebel. Fruitige geur (appelsap). Milde prikkel in de aanzet, bite, sap, (gebakken) appel, beetje witte peper, milde tannines, medium zuren, klein bittertje. (2)
Gsellmann – Traminer 2013, Burgenland, Oostenrijk (roter traminer en gelber traminer, 10 dagen schilcontact): Vrij oranje, helder. Zeer geurig: fruitig, druivig en floraal. Veel lychee in de smaak, druif, zacht en vol, vleug perzik uit blik, zeer milde tannines, zachte zuren, klein restzoetje. (6)
Skerlj – Vitovska 2015, Carso, Italië (vitovska, 14 dagen schilcontact): Medium tot donkergeel, helder. Mild kruidig en iets fruitige geur. Ingetogen wijn, iets hartig, vriendelijk, salie, haast wat laurier. Zeer milde tannines, redelijk wat zuren. (1)
La Distesa – Nur 2015, Marche, Italië (trebbiano, 14 dagen schilcontact): Medium oranje, vrij ondoorzichtig / ‘mistig’. Zeer ingetogen geur, ietsje hartig. Harde aanzet en opvallend genoeg juist zachte afdronk, vleug appelsap, wat kamille, milde tannine, flink wat (vrij harde) zuren, klein bittertje.
JNK – Rebula 2009, Vipava, Slovenië (ribolla, 14 dagen schilcontact): Oker-oranje, redelijk helder met een vleugje troebel. In de geur appelsap en iets kruidigs. Zacht, vol, breed, mandarijn, macadamia, medium tannines, milde zuren, klein bitter. (1)
Loxarel – A pel 2016, Penedes, Spanje (xarel.lo, 25 dagen schilcontact, rijping in amfoor): Geel met een zweem groen. Hartige geur. Aanzet ietwat hard, augurk, wat hartig, nootjes, droogboeket, structuur, zachte afdronk, milde tannines, medium zuren. (3)
Vino del Poggio – Bianco 2015, Emilia-Romagna, Italië (malvasia di candia, 365 dagen schilcontact): medium oranje, fractie troebel, vrij helder. Kruidige geur met een hint mandarijn. Opvallend aromatische wijn, geconfijte sinaasappelschillen, marsepein, ook iets hartigs, beurse appel, haast een vleug karamel, intense en intrigerende smaak, stevige aanzet, ronde kruidige afdronk, stevige tannines, medium zuren. (2)
Dassemus – Souvignier gris 2017, Chaam, Nederland (souvignier gris, 17 dagen schilcontact): Diep oranje, vrij troebel. Fruitig en kruidig van geur met wat karamel. Heftige, hartige aanzet, kippensoep met maggi, iets mandarijn, hint lychee, tijm, milde tannines, medium zuren. (7)
Batic – Pinela 2015, Vipavska Dolina, Slovenië (pinela, 5 dagen schilcontact en 24 maanden op eikenhout): Lichtgeel, helder. Sappig, appel, vleug anijs, nectarine, mild iets kruidig, breed, nauwelijks tannine, redelijk wat zuren, bittertje. (1)
Butul – Malvazija 2015, Slovenska Istra, Slovenië (malvasia, 3 weken schilcontact): Heldergeel met zweem groen. Sappig, iets kruidig, appel, perzik, wat mandarijn, vrij elegant, nauwelijks tot geen tannines, medium zuren, bittertje. (1)
Kabaj – Sivi Pinot 2014, Goriska Brda, Slovenië (pinot gris, 1 dag schilcontact, 12 maanden op eikenhout): Roze-gelig (‘uienkleur’), helder. Kruidig, zweem peper, sap, appel, vriendelijk, milde tannines, medium zuren, bittertje. (1)
Kabaj – Rebula 2013, Goriska Brda, Slovenië (ribolla, 30 dagen schilcontact, 12 maanden op eikenhout): Vrij geel, helder. Veel geur, appelsap, iets floraal, intens, stevig, medium tannines, stevige zuren. (1)
Gravner – Ribolla Anfora 2009, Venezia Giulia, Italië (ribolla, ‘lange’ gisting met schilcontact op amfoor, na persing nog 5 maanden op amfoor en 6 jaar op groot eikenhout): Fel oker, helder. Mandarijn, kruidig, iets hartig, mild romig, macadamia, milde tannines, medium zuren, bittertje. (1)
Tomac – Rajnski Rizling Amfora 2011, Istrië, Kroatië (riesling, 6 maanden op amfoor): Okergeel, helder. Rijp, vol, fractie sherry, zachte ronde smaak, iets korrelige structuur, vleug maggi, hazelnoot, kruidig, intens en elegant tegelijk, medium tannines, stevige zuren. (1)
Terpin – Sauvignon blanc 2010, Friuli, Italië (sauvignon blanc, 12 dagen schilcontact): Beige geel, redelijk helder. Iets snoepig, wat scherpe aanzet, vleug manna, appel, citroenschil, medium tannines, stevige zuren. (1)
Renčel – Vincent, 2012, Kras, Slovenië (malvazija, sauvignon blanc, chardonnay, vitovska, 30 dagen schilcontact, 2 jaar eikenhout): Okeroranje. Florale geur met geconfijt fruit. Smaak droog, intens, ook iets geconfijt fruit, yoghurtgums, vijgenjam, geconfijte citroenschil, zachte tannines, medium zuren. (1)
Terpin – Pinot grigio Sialis 2013, Friuli, Italië (pinot gris, 8 dagen schilcontact, 12 maanden eikenhout, 12 maanden RVS): Oranjerood, helder. Kruidig, vol, zacht, perzik, aardbeienjam, iets lychee, wat kers, bigarreaux, vijgenjam, vrij stevige tannines, medium zuren, klein zoetje. (1)
Roxanich – Ines u Bijelom 2009, Istrië, Kroatië (sauvignon blanc, vermentino, glera, riesling italico, friulano, pinot gris, pinot blanc, 100 dagen schilcontact): floraal, kruidig, vol, iets hartig, romig ook, heel apart, medium tannins, stevige zuren. (1)
Piano dei Castelli – Pinot grigio 2013, Lazio, Italië (pinot gris, 36 uur schilcontact): Oranje-roze-rood. Floraal, iets druivig, sappig, hartige toon, kruidig, balans, milde tot medium tannines, milde tot medium zuren. (2)
Tenuta Grillo – Baccabianca 2010, Piëmonte, Italië (cortese, 60 dagen schilcontact): Oker, iets troebel. Flink kruidig, citroenschil, rozemarijn, hint anijs, wat peper, vol, vriendelijk, milde tannines, milde zuren. (2)
Abbazia San Giorgio – Orange 2016, Pantelleria, Italië (zibbibo, 15 dagen schilcontact in vaten van acacia): Medium geel, iets troebel. Druif, lychee, bite, sinaasappel, kruidig, kardemom, fractie honing, milde tannines, milde tot medium zuren. (2)
Meinklang – Graupert Pinot gris Orange 2016, Burgenland, Oostenrijk (pinot gris, 10 dagen schilcontact): Oranje-roze, vrij troebel. Iets vegetaal, milde kruidigheid, appel, mandarijn, rabarber, milde tannines, stevige zuren. (3)
Zorz (George) – Sivi Pinot Orange 2015, Vipava valley, Slovenië (pinot gris, vinficatie onbekend): Iets lactisch, romig, onrijpe aardbei, zacht, sappig, vriendelijk, nauwelijks tannine, lage zuren. (4)
Foradori – Nosiola Orange Tinaja 2015, Dolomieten, Italië (nosiola, 8 maanden schilcontact op amfoor): Lichtgeel. Appelsap, gebakken appel, citroenschil, mild kruidig, zacht, vol, vriendelijk, milde tannines, medium zuren, klein bittertje. (4)
Domaine de la Grange d’Ain – Orange 2015, Faugères, Frankrijk (clairette, bourboulenc, muscat, roussanne, 20 dagen schilcontact): Donkergeel, helder. Kruidig, mandarijn, tikje oxidatief, salie, vol, zacht, nootjes, macadamia, mandarijnenschil, milde tot medium tannines, medum zuren. (5)
Foradori – Orange Wine Fuoripista 2015, Dolomieten, Italië (pinot gris,8 maanden schilcontact op amfoor): Bleekroze, helder. Perzik, wat manna, appel, peer, mild kruidig, mond vol en toch elegant, medium tannines, medium zuren. (5)
Importeurs:
(2) Vinum Naturale
(3) Coenecoop
(4) Pierre Ache
(5) Pieksman
(6) The Wine Spot
(7) Daxivin