Geproefd: Koshu

Als echte wijn-nerd houd ik ervan om zo nu en dan wijnen te proeven van druiven en/of uit wijnregio’s die ik nog niet (zo goed) ken. Leerzaam is dat altijd, soms is het bovendien liefde of fascinatie op het eerste gezicht en ga ik verder op onderzoek uit. Het liefst reis ik dan ook naar dat wijngebied toe om de wijnmakers te ontmoeten, de wijngaarden te zien en natuurlijk zoveel mogelijk wijnen ter plaatse te proeven. In het verleden heb ik op die manier o.a. de prachtige wijnen van Santorini en Engeland ontdekt.

Vanuit diezelfde nieuwsgierigheid proefde ik enkele jaren geleden voor het eerst Japanse wijn, gemaakt van de druif koshu. Mocht je daar nog nooit van gehoord hebben (kan natuurlijk zomaar): koshu is een Japanse druif met een opvallend roze-grijze schil. Deze druif levert zeer bleke witte wijnen op die me direct fascineerden: ze zijn ingetogen, elegant en subtiel. Anders dan anders. Introvert haast, maar wanneer je ze met aandacht proeft, valt er (meestal) veel in te ontdekken.

Proefervaringen

Hoewel een (wijn)reis naar Japan helaas nog wel eventjes op zich laat wachten, heb ik gelukkig in de afgelopen jaren binnen Europa toch het een en ander aan wijnen van koshu kunnen proeven. (De proefnotities per wijn vind je aan het eind van dit artikel.) Het merendeel van deze wijnen was vergist en opgevoed op RVS (al dan niet met korte rijping op de lie). Over het algemeen waren dit heel pure, subtiele witte wijnen met in geur en smaak wat natte steen, citrusfruit, stervrucht, soms wat witte peper en een zekere hartigheid. Het woord umami dook meermalen op in mijn proefnotities. Daarnaast hadden ze meestal vriendelijke zuren en regelmatig een klein bittertje. De twee exemplaren die (gedeeltelijke) gisting / rijping op oude eikenhouten vaten hadden ondergaan waren net zo subtiel, maar hadden ook meer smaakdiepte. Ze waren fris en vol tegelijk en erg mooi in balans. Spannende wijnen.

Er zaten ook wijnen tussen die mij persoonlijk misschien iets minder konden bekoren, maar die wel erg interessant waren om te proeven. Zo proefde ik een mousserende Koshu, gemaakt volgens de méthode traditionelle. Een stuk frisser dan de stille Koshus, met aroma’s van gist en wat citrusfruit. Daarnaast passeerde een vin naturel van koshu de revue. Deze wijn was vergist op Frans eiken met behulp van eigen gisten afkomstig van de druivenschillen, waarna hij na houtrijping ongefilterd gebotteld was. Daardoor had hij een heel ander karakter dan voornoemde Koshu’s: zalmroze-oranje van kleur, met aroma’s van sinaasappel, manna / spekkies, lychee en iets kruidigs.

Nou is Japanse wijn van koshu op zich al best onalledaags, maar dit jaar kreeg ik op ProWein zo mogelijk iets nog aparters te proeven: Duitse Koshu van Weingut Schönleber Blümlein in de Rheingau. Naar verluidt is dit de eerste (experimentele) aanplant van koshu buiten Japan. Ook dit was een vrij ingetogen wijn met zachte zuren, maar daarnaast was hij wat floraal en mild fruitig met een opvallend zoetje. Nu komt Japanse Koshu volgens de literatuur in alle stijlen (zoet en droog) voor, maar door mijn proefervaringen tot op heden deed deze wijn mij eerder aan ‘iets Duits wits’ dan aan elegante, subtiele Koshu denken.

Herkomst

Op deze Duitse uitzondering na wordt koshu hoofdzakelijk in Japan verbouwd. Volgens Koshu of Japan (KOJ), de organisatie ter promotie van Japanse Koshu, staat er nu zo’n 480 hectare aan koshu in Japan. Daarvan bevindt 95% zich in de prefectuur Yamanashi, grofweg in de buurt van Tokyo en Mount Fuji. Deze regio wordt beschouwd als een van de kerngebieden van de Japanse wijnbouw: 40% van de bijna 200 Japanse wijnhuizen is hier gevestigd. Bovendien ligt hier de oorsprong van de moderne Japanse wijnbouw. Nadat aan het einde van de 19^e eeuw Japanse onderzoekers in Europa over wijnbouw leerden en Europese druivenstokken mee terug naar Japan brachten, werden in Yamanashi namelijk de eerste moderne wijnhuizen opgericht. De in Europa opgedane kennis werd vervolgens niet alleen op de Europese druiven toegepast, maar ook op de inheemse koshu.

De exacte herkomst van koshu is ietwat in nevelen gehuld, omdat het DNA-profiel van deze druif niet matcht met enig ander bekend druivenras. Volgens onderzoek van de Universiteit van Californië behoort hij voor meer dan 90% tot de soort vitis vinifera. Dit is de soort waartoe ook de Europese wijndruiven behoren, maar deze kwam van nature niet in Japan voor. De heersende theorie is dat koshu meer dan 1.000 jaar geleden vanuit de Kaukasus via de zijderoute naar China is gebracht en van daaruit in Japan beland is. Een alternatieve mogelijkheid, die in ‘Wine Grapes’ (Robinson, Harding en Vouillamoz, 2012) geopperd wordt, is dat koshu in Japan ontstaan is uit een kruising van twee onbekende vinifera rassen. Wat zijn herkomst ook precies moge zijn, koshu heeft in de loop der eeuwen zijn plek helemaal gevonden in Japan en wordt inmiddels beschouwd als inheemse druif.

Meer te ontdekken

Maar er staan meer druivenrassen in Japan aangeplant dan koshu alleen. Veel meer zelfs. Onder deze aanplant bevinden zich de nodige bekende, Europese druivenrassen zoals chardonnay, cabernet sauvignon, merlot, viognier, cabernet franc, petit verdot en zweigelt. Daarnaast ook veel rassen die (hier) wat minder bekend zijn, zoals de Amerikaanse delaware en niagara, de hybride muscat bailey A en de Japanse yamabudo en kyoho. Tot nu toe heb ik van geen van die druiven nog een Japanse wijn geproefd, maar wie weet wat de komende jaren nog zullen brengen aan bijzondere proefervaringen. En dat is nou net het mooie aan de wijnwereld, als je het de wijn-nerd in mij vraagt: er valt altijd nog zoveel te ontdekken! 

(september 2017)

De foto’s van de koshu druiven en het glas wijn zijn verkregen via KOJ – Koshu of Japan.

Proefnotities

Amersfoort 2017

Grace ‘Kayagatake’ Koshu 2014 (RVS): bleekgeel van kleur. Ingetogen geur met natte steen, citrus, hartig en een zweem rijst. In de smaak limoen, stervrucht (carambola), grapefruit, wat witte peper, natte steen. Elegant, licht maar tegelijk wel smaakdiepte. Medium zuren, bittertje. Balans. Dag na opening wat meer fruittonen erbij, iets ronder, perzik.

Grace ‘Special Reserve’ Koshu 2014 (gisting en rijping op kleine eiken vaten): bleekgeel van kleur. Ingetogen geur met citroen, gele appel en een heel subtiele zweem hout. In de mond licht en vol tegelijk. Hartig, gele appel, wat zilt, citroen, natte steen. Medium zuren, daarnaast ook rond. Elegant, mooi in balans.

ProWein 2017

Kurambon ‘Sol Lucet Koshu’ 2015: zeer bleek van kleur. Ingetogen geur, iets zilt. Smaak zilt, peer, citroen, vleugje oxidatie, mondgevoel iets rond, zachte zuren, umami.

Kurambon ‘Sol Oriens Koshu’ 2015 (vergist op Frans eiken met gisten van de schil, ongefilterd gebotteld na houtrijping): zalmroze-oranje van kleur. Geur ietwat ingetogen, sinaasappel, wat snoepig, vleugje hout. Smaak zowel fris als rond, appel, manna en spekkies, lychee, iets kruidig.

Schönleber Blümlein – Mittelheimer Edelmann ‘Rheingau Koshu’ 2015 (Duitsland): iets getint, wat ingetogen geur, tikkie floraal. Gele appel, mild rond, zachte zuren en duidelijk zoetje, niet extreem uitgesproken, doet wel ‘Duits’ aan.

ProWein 2016

Marquis ‘Iro Koshu’ 2015 (RVS): fris maar ook rond, wat hartige smaak, niet uitgesproken fruitig, natte steen, grapefruit, start ingetogen, later iets voller, zachte zuren, bittertje.

Shirayuri Winery ‘L’Oriënt’ Koshu 2015 (RVS): frissere stijl, citrus, mineralig, umami, hartig.

Hikani Koshu 2015 (RVS, 6 maanden op de lie): dunnere structuur, fris, natte steen, vleug limoen.

Lumière Sparkling Koshu (méthode traditionelle, 1 jaar op lie): frisse aanzet, appel, citrusfruit, aanwezige zuren, gist.

Suntory ‘Tomi No Oka’ Koshu 2014 (vergisting deels hout, deels RVS): geur opvallend ingetogen, smaak aanweziger. Rond, hartig, umami, natte steen, zeer klein vleugje hout, ook mooie zuren, goede balans, elegant.